Thuốc lá và bệnh viêm tắc động mạch

24/12/2005 14:24 GMT+7

Thuốc lá, thủ phạm gây ra rất nhiều bệnh cho người sử dụng nó trực tiếp cũng như gián tiếp, trong đó có bệnh viêm tắc động mạch. Bệnh hầu như chỉ gặp ở nam giới, bệnh gây nên những di chứng nặng nề là hoại tử chi và diễn tiến cuối cùng là phải cắt cụt chi bị hoại tử.

Thuốc lá - nguyên nhân chính của bệnh

Bệnh viêm tắc động mạch mãn tính được tác giả Léo Buerger mô tả lần đầu tiên trong y văn vào năm 1908. Bệnh phát sinh do tình trạng viêm nhiễm của toàn bộ 3 lớp thành động mạch và các tĩnh mạch đi kèm, gây nên những di chứng nặng nề là hoại tử chi và diễn tiến cuối cùng là phải cắt cụt chi bị hoại tử.

Bệnh Buerger chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ, vào khoảng 0,25% các trường hợp viêm tắc động mạch. Bệnh hầu như chỉ gặp ở nam giới, tuổi còn khá trẻ từ 25-40, hay gặp ở các chủng tộc người da trắng và da vàng, rất hiếm thấy ở những người da đen. Phần lớn bệnh nhân đều nghiện thuốc lá nặng, hút trên 20 điếu một ngày.

Các biểu hiện chính và diễn tiến của bệnh

Các biểu hiện chính của bệnh là: đau (triệu chứng quan trọng nhất, chiếm đến 75-80% số bệnh nhân và là biểu hiện đầu tiên của tình trạng thiếu máu nuôi dưỡng chi). Lúc đầu, bệnh nhân có tình trạng đau cách hồi, đau như chuột rút ở bắp chân, đau xuất hiện khi đi lại nhiều và giảm khi nghỉ ngơi. Về sau đau liên tục, bệnh nhân không chịu nổi, đau nhiều về đêm, có khi người bệnh lâm vào tình trạng trầm cảm vì đau đớn. Ngoài ra, khi khám bệnh bác sĩ còn phát hiện thêm các triệu chứng: xanh tím, tím tái và cuối cùng là hoại tử đen của chi bị tắc động mạch. Tình trạng liệt chi và mất mạch, rối loạn cảm giác, dị cảm cũng rất hay gặp và là những dấu hiệu tiên lượng rất xấu của bệnh.

Những xét nghiệm cơ bản cần phải làm: siêu âm Doppler màu mạch máu là xét nghiệm đầu tay, tiếp đến là chụp hình động mạch với thuốc cản quang bằng kỹ thuật số.

Bệnh hay xảy ra với các động mạch của chi dưới, chỉ có khoảng 30% các trường hợp bị ở chi trên. Thêm vào đó tiên lượng đối với các tổn thương của chi trên cũng tốt hơn so với các tổn thương của chi dưới.

Ở giai đoạn sớm của bệnh, có thể thấy các tổn thương của tĩnh mạch nông đi kèm, biểu hiện bằng tình trạng viêm tắc tĩnh mạch tái phát. Hiếm khi thấy tổn thương của các tĩnh mạch lớn và sâu như tĩnh mạch đùi hoặc tĩnh mạch chậu.

Bệnh có thể tiến triển thành nhiều đợt cấp, trên nền tổn thương mạn tính. Sau giai đoạn cấp là giai đoạn hình thành của các mạch máu bàng hệ, đó là các nhánh nối bắc cầu của chính cơ thể, giai đoạn này rất quan trọng ở những bệnh nhân trẻ. Người bệnh thấy giảm hoặc hết các triệu chứng đau nhức, triệu chứng tím tái đầu ngón chi và bệnh có thể tự lành. Tuy nhiên, chu kỳ lành bệnh này có thể bị phá vỡ nếu bệnh nhân tiếp tục hút và gia tăng mức độ hút thuốc lá. Bệnh tiến triển theo xu hướng nặng dần, khoảng cách giữa các lần lành bệnh ngắn lại, thời gian đau kéo dài ra và tỷ lệ tử vong của bệnh nhân trong vòng 10 năm cao gấp 3 lần so với những người bình thường, tỷ lệ phải cắt cụt chân lên đến trên 20%.

Cách điều trị

Trong điều trị bệnh Buerger, hiện nay có hai cách điều trị nội khoa và ngoại khoa. Nhưng cũng cần nhấn mạnh, dù điều trị thế nào đi nữa, phải kiên quyết bỏ hẳn thuốc lá, việc giảm hút dù rất nhiều cũng không mang lại kết quả nào cho người bệnh. Điều trị nội khoa bao gồm: nằm nghỉ tại giường, hạn chế tối đa vận động, chống đau cho bệnh nhân bằng các thuốc giảm đau, nhưng thường thì không có hiệu quả, săn sóc vết thương tại chỗ, các thuốc làm giãn mạch và làm loãng máu cho bệnh nhân. Điều trị ngoại khoa là giai đoạn kế tiếp theo sau, tuy nhiên các biện pháp can thiệp như: cắt thần kinh giao cảm, phẫu thuật bắc cầu động mạch rất khó thực hiện và không có hiệu quả, cuối cùng đều đưa đến cắt cụt chân. Vị trí cắt cụt được lựa chọn thường là 1/3 trên cẳng chân, đây là vị trí thuận tiện cho việc lành vết thương và làm chân giả. Rất nhiều trường hợp cắt thấp hơn như cắt bàn chân, tháo khớp cổ bàn chân theo yêu cầu của bệnh nhân đều không lành và phải cắt lại gây tốn kém cả về thời gian và tiền bạc.

PGS-TS-BS Nguyễn Hoài Nam
(Giảng viên Đại học Y -Dược TP Hồ Chí Minh)

Top

Bạn không thể gửi bình luận liên tục. Xin hãy đợi
60 giây nữa.