Đa số do chưa nắm rõ về cách tổ chức cũng như quy mô, tên gọi các trường để chọn lựa cho chính xác, nên chỉ muốn con mình học ở university thôi, vì ở Mỹ có đến hàng ngàn trường đại học và họ tưởng là được học ở university là "tốt" rồi nên thỉnh thoảng đã có nhiều người bị lường gạt. Vả lại, trong cách truyền tải thông tin, các cơ quan truyền thông đại chúng ở nước ta thường cứ thấy university là dịch ngay ra "đại học tổng hợp, đa ngành", còn college thì liền quy ngay cho hai từ "cao đẳng".
Chọn trường tốt, trường được công nhận
Trước hết, cần phải nói ngay: không phải tên gọi university, college hay school là trường "tốt" hay "không tốt" mà phải tìm hiểu xem quy mô của trường ra sao. Ở Mỹ, việc xin đặt một tên trường rất dễ dàng, có thể đặt, thí dụ như "Modern University" chẳng hạn, nhưng quy mô chỉ có vài chục sinh viên thôi, mà bằng cấp thì chưa được ai công nhận. Một thí dụ khác: "Taekwondo University" có thể là nơi chỉ dạy võ thuật chứ không cấp bằng đại học nào cả. Trong khi đó, có những college, những school mà quy mô sinh viên lên tới hàng ngàn, thậm chí hàng chục ngàn và bằng cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ của các trường này được cả nước Mỹ và quốc tế thừa nhận.
Thành thử ra, muốn biết quy mô một trường, ta phải truy cập internet, thư viện... để tìm hiểu. Trường nào được tín nhiệm, được công nhận (accredited) thì mới là trường "ngon". Ở Mỹ, có rất nhiều tổ chức, cơ quan lượng giá để công nhận một trường, nhưng Bộ Giáo dục Hoa Kỳ chỉ thừa nhận khoảng 8 tổ chức, cơ quan mà thôi. trong đó có 6 hiệp hội được phân chia theo 6 khu vực địa lý: New England, Trung Bắc, Tây Bắc, Nam, Tây và miền Trung nước Mỹ. Thí dụ như trong trường hợp New England School of Law mà người bạn của tôi đã tốt nghiệp ở trên, nếu truy cập vào mạng, ta sẽ biết là trường này được accredited, và được cả Hiệp hội Luật sư Hoa Kỳ (ABA) thừa nhận. Điều này rất quan trọng, vì người nhận bằng cấp đó có thể đến bất cứ tiểu bang nào trong nước Mỹ để nộp đơn thi ra luật sư và hành nghề ở tiểu bang đó.
Để bạn đọc có thể hình dung được "accredited" quan trọng như thế nào, tôi xin dẫn chứng. Chỉ riêng ngành luật và chỉ ở tiểu bang California thôi đã có đến gần 60 trường đại học cấp bằng tiến sĩ luật (Juris Doctor - bằng cấp 1 về luật học - a first degree in law). trong đó, chỉ có 20 trường được ABA công nhận - tức tốt nghiệp có thể thi ra luật sư và hành nghề ở bất cứ tiểu bang nào trên khắp nước Mỹ, 18 trường được tiểu bang công nhận - tức chỉ được thi ra luật sư và hành nghề trong phạm vi bang California và một số bang có liên kết, 15 trường học theo dạng online hoặc hàm thụ có đăng ký với Hiệp hội Luật sư California - được thi ra luật sư và hành nghề ở California. Những trường còn lại không được công nhận. Do vậy, học phí cũng chênh lệch một trời một vực: với trường được ABA công nhận, học phí một năm (2 học kỳ) có trường lên tới gần 40.000 USD, trong khi có trường không được công nhận thì chỉ thu học phí 1.500 USD/năm.
Xin thận trọng khi dịch từ university, college và school
Nhân đây cũng đề nghị những dịch giả, khi dịch các từ university và college nên thận trọng. Không nên quá câu nệ vào từ điển mà dịch university là trường đại học "tổng hợp" đa ngành, còn college thì dịch ngay là trường cao đẳng hay đại học cộng đồng, dịch như thế là không đúng lắm. Nếu ta nắm rõ quy mô của trường thì ta dịch dễ dàng, còn nếu không thì cứ giữ nguyên văn, thí dụ: Denver University - Đại học tổng hợp Denver - vì ta biết đây là trường lớn, còn Modern University chẳng hạn, nếu ta không nắm rõ quy mô thì nên dịch là đại học Modern hoặc giữ nguyên Modern University chứ không nên dịch ngay là "trường đại học tổng hợp Modern" vì biết đâu, đây là một trường "dỏm" chỉ có vài chục sinh viên, hoặc chỉ dạy vài môn học...
Ở Mỹ, college và school còn dùng để chỉ các trường chuyên nghiệp. Thí dụ, College of Law (trường luật), School of Medicine (trường Y) cấp bằng thạc sĩ, tiến sĩ. College và school còn để chỉ trường đại học hoặc một bộ phận của trường đại học nằm trong một university, cũng đào tạo và cấp bằng từ cử nhân đến tiến sĩ. Chẳng hạn như Yale University, ngoài hệ thống các trường đào tạo cử nhân, các trường đào tạo bậc sau đại học, còn có các trường chuyên nghiệp (Professional Schools) như: School of Architecture (Trường Kiến trúc), Law School (Trường Luật), School of Medicine (Trường Y). Những trường đại học cộng đồng ở Mỹ cũng được gọi là college, thí dụ Aims Community College (đại học cộng đồng Aims). Thông thường, các đại học cộng đồng chỉ cấp chứng chỉ nghề (certificate) cho các khóa từ vài tháng đến hơn một năm hoặc bằng đại học đại cương 2 năm (Associate Degree) để sinh viên tiếp tục theo học chuyên ngành theo hệ thống mà trường liên kết đào tạo. Nên nhớ là khi một người Mỹ hỏi một người lớn "Where did you go to school?" tức họ có ý muốn hỏi "What college or university did you study in?" (Bạn đã theo học trường đại học nào?).
Thế nên, đừng có thấy college và school mà đã vội "chê" và cũng đừng thấy university mà "ham". Hãy thận trọng tìm hiểu trước khi quyết định nên theo học trường nào.
Thạc sĩ Lê Đình Bì
(viết từ Hoa Kỳ)
Bình luận (0)