Không để trời kêu
“Phòng ngừa bệnh ung thư! Nói giỡn sao? Chưa biết nguyên nhân nên điều trị còn chưa được mà tính tới chuyện ngừa bệnh”. Ai đó chắc còn ngủ mơ. Đã biết nhiều thứ gây bệnh. Khói thuốc lá làm trĩu 1/3 gánh nặng ung thư, chế độ ăn uống không lành lại thêm 1/3 nữa; virút, vi khuẩn góp vào 1/5 gánh.
Năm 2010, UICC phỏng định có thể phòng ngừa khoảng 40% số người mới mắc bệnh ung thư toàn cầu. Đừng để bệnh trổ ra. Ngừa bệnh là cách rất hay, có tiềm năng lớn nhất, hiệu quả nhất và lâu dài làm nhẹ gánh ung thư. Tiêm ngừa hoặc điều trị các bệnh nhiễm gây ung thư; kiểm soát tác hại thuốc lá; giảm việc uống rượu quá nhiều, theo dinh dưỡng lành, giữ tốt cân nặng cùng vận động thân thể, tránh phơi nắng nhiều, giảm thiểu phơi trải với tác nhân sinh ung do nghề nghiệp và dược liệu.
Một nghịch lý: các ung thư gan, phổi, bao tử có thể phòng tránh tốt, khi trổ ra thì khó trị lắm.
Trời kêu không dạ
Các thầy thuốc ngày một chắc tay. Nhiều người vẫn cứ coi ung thư nào cũng không trị khỏi. Ung thư biết sớm trị lành mà. Có thể rà tìm biết sớm các ung thư vú, cổ tử cung, đại trực tràng, tuyến tiền liệt, miệng, da và tuyến giáp qua thăm khám sức khỏe định kỳ. Phải lưu ý một số dấu hiệu và triệu chứng báo động khi ung thư mới chớm.
Ngày nay bác sĩ có thêm nhiều cách định rõ bệnh. Sau đó phải xác định đúng giai đoạn bệnh. Tiếp đến mới lựa chọn cách điều trị và tiên đoán diễn tiến về sau. Hiểu rõ sinh học tế bào giúp tấn công ung thư ngày càng hiệu quả. Các phương pháp chuẩn là phẫu trị, hóa trị và xạ trị.
Phẫu trị thường được dùng nhất, lưỡi dao mổ bứng tận gốc khối bướu. Xạ trị là dùng tia phóng xạ diệt tế bào ung thư. Hóa trị dùng thuốc giết các tế bào ung thư rải rác và lan tràn xa. Ngày càng có nhiều trung tâm ung thư kết hợp nhuần nhuyễn các mô thức điều trị chuẩn phẫu hóa xạ với các tiến bộ mới như liệu pháp miễn dịch, sinh học, trúng đích. Người bệnh phải quyết tâm và kiên trì điều trị chuẩn mực. Dẫu trời kêu cũng không dạ.
Lưỡi dao mổ dịu dàng hơn. “Sợ có hơi dao hơi kéo làm ung thư chạy tùm lum” thường ám ảnh bà con. Mổ đúng cách là phương pháp điều trị tốt nhất cho nhiều loại ung thư, nhất là ngày nay có phối hợp nhuần nhuyễn với xạ, hóa trị và các phương pháp mới nữa. Mãi đến thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20 mới có tiến bộ về mổ ung thư.
Có ba cột trụ bậc thầy: Billroth ở Đức, Handley ở Anh và Halsted ở Mỹ. Họ khai sáng cách mổ ung thư: bứng trọn cơ quan mang khối bướu với các hạch vùng tương ứng. Đó là phẫu thuật tận gốc. Phẫu thuật Halsted hay là đoạn nhũ tận gốc bắt đầu cuối thế kỷ 19: cắt lấy trọn tuyến vú mang ung thư và nạo vét vùng hạch nách cùng bên, thành một khối.
Cách mổ này được dùng suốt một thế kỷ cho đến những năm 1970. Biết bao phụ nữ hưởng được thành tựu này. Nhưng nhờ hiểu biết mới ngày nay nhiều phụ nữ có thể được bác sĩ bảo tồn vú bằng cách chỉ mổ lấy khối bướu vú kèm xạ trị sau mổ. Dần dần các bác sĩ bớt mổ rộng. Cắt xương và bướu của cơ bắp ở tứ chi mà không phải cắt chi; tránh để hậu môn nhân tạo khi mổ cắt ung thư trực tràng.
Lưỡi dao mổ có những giới hạn, không đụng tới được các tế bào ung thư còn rơi rớt hoặc còn trôi trong dòng máu. Thuốc đặc trị hỗ trợ sau mổ đi khắp cơ thể để diệt các tế bào rơi rớt sau mổ như là vớt các cụm lục bình trôi trên sông. Nhờ máy siêu âm, máy CT, máy MRI, máy PET giúp đánh giá chính xác căn bệnh không cần thám sát nữa.
Thật kỳ diệu phẫu thuật nội soi. Các thiết bị dùng kỹ thuật sợi cáp quang và máy ghi hình tí ti giúp các bác sĩ nhìn vào trong cơ thể. Mổ lấy các khối bướu thông qua các ống đưa tới ruột, thực quản hoặc bọng đái. Chỉ cần rạch vài lỗ nhỏ ngoài da để nhìn và thao tác trong bụng, trong lồng ngực. Phá bỏ các khối bướu. Dùng tia laser cắt hoặc đốt bỏ các ung thư ở cổ tử cung, thanh quản, gan, trực tràng. Các sóng radio cao tần được truyền tới một ăngten đặt trong khối bướu để đốt các tế bào ung thư.
Tia phóng xạ thần kỳ hơn. Đầu thế kỷ 20, các tia phóng xạ (tia X, tia gamma) được phóng thích để tàn phá các khối bướu ác tính. Hơn 100 năm rồi, các chùm tia trở nên thần kỳ hơn. Có thể bắn tia chính xác hơn vào vị trí kích cỡ 3D của ung thư. Xạ trị với chùm tia proton, hứa hẹn tiêu diệt các tế bào ung thư rất hiệu quả. Xạ trị trong cuộc mổ giúp đưa liều xạ mạnh tới thẳng khối ung thư.
Hóa trị hiệu quả hơn. Dùng các loại hóa chất luân lưu trong cơ thể để tiêu diệt các tế bào ung thư trôi nổi trong dòng máu hoặc các ổ ung thư lan tràn. Thuốc trị ung thư nở rộ. Bao nhiêu là tiến bộ: thuốc mới, phối hợp nhiều thuốc, truyền thuốc an toàn tiện lợi; thuốc bắt đúng các tế bào ung thư; có thêm các thuốc nâng đỡ. Kết hợp hài hòa nhiều loại thuốc được hiệu quả cao mà phản ứng phụ lại ít. Từ mươi năm trước rộ lên các thuốc nội tiết mới giúp điều trị hỗ trợ hiệu quả ung thư tuyến tiền liệt và ung thư vú. Các thử nghiệm lâm sàng thật cần thiết giúp so sánh các liệu pháp mới với các liệu pháp chuẩn. Các nhà nghiên cứu chộp được các oncogene và gen đè bướu đột biến liên hệ nhiều loại ung thư. Nhắm đúng các oncogene mà tấn công: các liệu pháp nhắm trúng đích đang nở rộ.
Vững niềm tin
Đã biết nguyên nhân của nhiều loại ung thư. IARC thuộc WHO xác định hơn 100 tác nhân hóa học, vật lý và sinh học gây ung. Các nhà nghiên cứu đang tìm thêm, cố gắng hiểu cách gây bệnh và đưa ra cách ngừa bệnh. Gần phân nửa số người mắc bệnh ung thư trên thế giới lẽ ra phòng ngừa được.
Rà tìm khi bệnh chưa có triệu chứng giúp phòng ngừa và phát hiện sớm nhiều bệnh ung thư để trị tốt. Phát hiện sớm ung thư vú, ung thư cổ tử cung - 90% trị tốt, ung thư tuyến giáp - gần 100% trị khỏi... Thầy thuốc thật đáng tin tưởng, tay dao vững vàng, máy xạ trị rất hiện đại, nhiều thuốc đặc trị mới hiệu quả, thuốc nhắm trúng đích để sửa chữa các gen hư hại.
Phối hợp nhuần nhuyễn các kiểu điều trị hiện đại đã đem lại hiệu quả tốt hơn cho người bệnh. Bức tranh sống động cuộc chiến chống ung thư với các gam màu ngày càng tươi sáng hơn.
|
Năm 1972 các phim CT đầu tiên chụp rõ hình ảnh bộ óc hiện theo từng lát cắt. Chẳng bao lâu máy cắt lớp điện toán CT xem được tất cả các bộ phận cơ thể. Giải Nobel 1979 được trao cho Mac Cormack và Godfrey Hounsfield vì phát minh này. Máy ghi hình cộng hưởng từ MRI ra đời vào đầu thập niên 1980. Peter Mansfiels và Paul Lautebur được trao giải Nobel năm 2003. Vào năm 1984 bác sĩ Barry Marshall nuốt vi trùng để chứng minh tác hại của H.pylori. Marshall và Robin Warren nhận giải Nobel 2005. IARC xếp H.pylori là tác nhân gây ung thư bao tử. Harald zur Hausen “giăng câu” virút HPV ròng rã mười năm cuối cùng tóm được HPV 16-18, thủ phạm chính gây ung thư cổ tử cung, chia giải Nobel 2008 với Francoise Barré Sinoussi và Luc Montagnier - hai nhà nghiên cứu săn được HIV. |
Theo Tuổi Trẻ
Bình luận