Theo chúng tôi, từ thế kỷ 17, những nhà truyền giáo phương Tây và thương nhân nước ngoài đã đưa cà phê đến nước Đại Việt. Ít nhiều gì vào thời ấy, người Việt cũng đã từng nghe nhắc đến từ café trong tiếng Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha (với cách viết y hệt tiếng Pháp). Ví dụ: uma xícara de café (một tách cà phê) trong tiếng Bồ Đào Nha, hay Quiero un café solo, por favor (Làm ơn cho một tách cà phê đen) trong tiếng Tây Ban Nha. Như vậy, việc cho rằng chữ cà phê xuất phát từ tiếng Pháp liệu có chính xác?
Một điều chắc chắn rằng từ café được phiên âm sang tiếng Việt với cách viết khởi thủy là cà phe (không có dấu mũ ^). Cách viết này vẫn được duy trì cho đến cuối thế kỷ 19 như sau: café (cà phe); du café au lait (cà phe pha sữa); grains de café (hạt cà phe); cafetière (bình cà phe) - (Dictionnaire Franco-Tonkinois (1898) của P.G.Vallot, tr.39).
Xét về lịch sử, cây cà phê có nguồn gốc từ tỉnh Kaffa của Ethiopia (Đông Phi), về sau phổ biến sang thế giới Hồi giáo, người Ả Rập gọi là qahwah: "rượu vang". Đế chế Ottoman vay mượn từ qahwah để tạo thành từ kahve trong tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, rồi nhiều nước khác có cách viết "cà phê" riêng theo ngôn ngữ của nước mình…
Thuật ngữ café (Pháp) và kaffee (Đức) đều có nguồn gốc từ chữ caffè trong tiếng Ý, riêng từ coffee (Anh) thì vay mượn từ chữ koffie của Hà Lan từ năm 1852; từ コーヒー (Kōhī) trong tiếng Nhật cũng vậy, vay mượn từ chữ koffie của Hà Lan từ thời Edo. Tuy nhiên, trong quá khứ, có những tác phẩm như Hàng Tây nhật ký
(航西日記) cho thấy người Nhật đã sao chép cách phát âm từ café theo phương ngữ của tiếng Pháp. Ngoài chữ Kanji "ca phê"
(珈琲, kōhī), người Nhật còn sử dụng những cách viết khác để chỉ cà phê là kahi (可否), ka hi (架非) và ka hi (加非)…
Người Hàn Quốc gọi cà phê là keopi (커피), Indonesia và Malaysia gọi chung là kopi, còn người Trung Quốc gọi là ca phê (咖啡, kāfēi) - bản ghi chép lâu đời nhất về từ này hiện đang sử dụng ở Trung Quốc là Hoa Anh từ điển (華英辞典, 1819).
Có nhiều truyền thuyết về nguồn gốc của cây cà phê, trong đó có câu chuyện về Kaldi, một người chăn dê sống ở Ethiopia trong thế kỷ thứ 9. Kaldi tình cờ phát hiện cây cà phê khi thấy đàn dê của mình nhai lá, cành và hạt của cây này, đàn dê có vẻ dồi dào năng lượng, khỏe hơn. Kaldi thử sử dụng cây cà phê rồi phổ biến dần cây này.
Cây cà phê thuộc chi Coffea, họ Rubiaceae (Thiên thảo). Năm 1857, những nhà truyền giáo người Pháp đã trồng loại "cà phê chè" (Coffea arabica) lần đầu tại miền Bắc VN. Ngoài loại cà phê này, hiện nay ở VN còn trồng khá nhiều "cà phê vối" (Coffea canephora hay Coffea robusta), "cà phê mít" (Coffea liberica và Coffea excelsa) và những loại khác.
Bình luận (0)