Khuynh hướng điều trị nhắm trúng đích dị ứng trong chuyên ngành da liễu

1. Bệnh dị ứng da là gì?

Dị ứng da là tình trạng da bị kích ứng do hệ thống miễn dịch phản ứng với thứ gì đó vốn dĩ thường vô hại. Đây được gọi là phản ứng dị ứng. Phản ứng dị ứng có thể gây phát ban, ngứa, rát, mẩn đỏ, nổi mề đay và sưng tấy. Dựa trên các triệu chứng khác nhau, dị ứng da có thể là các bệnh lý như viêm da cơ địa, viêm da tiếp xúc, phù mạch và nổi tiếng hơn cả chính là mày đay. Dị ứng da không quá nguy hiểm đến tính mạng nhưng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống bệnh nhân bởi triệu chứng khó chịu, dai dẳng và khó kiểm soát.

2. Thuốc sinh học - Giải pháp mới giúp điều trị các bệnh da dị ứng

Cho đến nay, các bệnh dị ứng da như chàm và mày đay chủ yếu được điều trị với các thuốc cổ điển như nhóm corticosteroid và kháng histamin. Trong hầu hết các trường hợp, những loại thuốc này vẫn giữ một vai trò quan trọng trong việc khống chế bệnh và nâng cao chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tuy nhiên, vẫn tồn tại nhiều ca bệnh không đáp ứng với điều trị cổ điển và dễ dẫn đến nhiều tác dụng phụ nếu không được quản lý sử dụng một cách chặt chẽ.

Trong các bệnh da dị ứng, hệ miễn dịch của người bệnh có xu hướng "quá khích" với các dị nguyên (thường vô hại) từ môi trường và phản ứng quá mức gây nên các triệu chứng thông qua các tín hiệu từ hệ thống các hóa chất trung gian (cytokine). Tại Việt Nam, PGS.TS.BS Lê Thái Vân Thanh và ThS.BS Mạch Khánh Huy đã tiến hành một nghiên cứu đánh giá nồng độ TNF-alpha huyết thanh trên bệnh nhân mày đay mạn tính và tìm thấy rằng TNF-alpha huyết thanh có liên quan mật thiết đến độ nặng của bệnh mày đay.

ThS.BS Mạch Khánh Huy cho biết, thuốc sinh học, hay các kháng thể đơn dòng (monoclonal antibodies - Mabs) là những phân tử protein được tổng hợp nhân tạo. Khi được đưa vào cơ thể, các phân tử này sẽ ngăn chặn các tín hiệu của một hay nhiều cytokine gây bệnh kể trên, từ đó giúp điều hòa hệ miễn dịch và giảm đi các triệu chứng hiệu quả.

Trong những năm gần đây, đã có nhiều thử nghiệm lâm sàng đánh giá hiệu quả của các kháng thể đơn dòng điều trị các bệnh viêm da dị ứng mang lại những kết quả đáng chú ý.

Năm 2013, một nghiên cứu ứng dụng kháng thể đơn dòng kháng TNF-alpha - Adalimumab hoặc Etanercept điều trị mày đay mạn tính đã được thực hiện trên 20 bệnh nhân. Kết quả nghiên cứu cho thấy có đến 60% số bệnh nhân cải thiện hoàn toàn các triệu chứng của mày đay mạn tính và 15% số bệnh nhân cải thiện một phần dù trước đó các triệu chứng này gần như kháng trị với kháng histamine và corticosteroid đường uống. Nghiên cứu không ghi nhận tác dụng phụ đáng quan ngại nào từ hai loại thuốc sinh học kể trên.

Đến năm 2023, nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng pha 3 ứng dụng Remibrutinib điều trị mày đay mạn tính cũng mang lại những cải thiện đáng kể về mức độ nghiêm trọng của bệnh ở những bệnh nhân mày đay mạn tính tự phát. Remibrutinib cũng cho thấy cải thiện nhanh chóng ở những bệnh nhân ngay từ tuần thứ 2. Ngoài ra, thuốc được dung nạp và chưa ghi nhận tác dụng phụ nghiêm trọng.

Đối với nhóm bệnh chàm hay viêm da cơ địa, vai trò của các cytokine cũng đã được chứng minh qua nhiều nghiên cứu, từ đó việc ứng dụng các kháng thể đơn dòng chống lại các cytokine này ngày càng được chú ý. Trong đó, Dupilumab là một thuốc đã được Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ chấp thuận để điều trị viêm da cơ địa nặng ở người lớn. Dupilumab được sử dụng dưới dạng tiêm dưới da và hoạt động bằng cách nhắm vào con đường Th2 để ức chế phản ứng viêm gây viêm da dị ứng.

Tính hiệu quả của Dupilumab đã được xác định trong 3 thử nghiệm lâm sàng có đối chứng giả dược trên 2119 người lớn bị viêm da dị ứng từ trung bình đến nặng không thể kiểm soát đầy đủ bằng thuốc bôi. Sau 16 tuần điều trị, những người tham gia dùng Dupilumab đã đạt được phản ứng tốt hơn so với nhóm đối chứng và được xác định là có làn da "sạch" hoặc "gần như sạch" các vết chàm, giảm ngứa.

ThS.BS Mạch Khánh Huy kết luận rằng thuốc sinh học hay kháng thể đơn dòng là một phương pháp hiệu quả, an toàn với nhiều bằng chứng khoa học để điều trị cho những bệnh nhân mắc bệnh da dị ứng mạn tính. Điều này cũng mở ra một cánh cửa mới cho những trường hợp bệnh nặng, không đáp ứng với những điều trị truyền thống.