Nhà phê bình Lê Hồng Lâm: Phòng vé tạo 'cú hích' để phim độc lập phát triển

Buổi trò chuyện với chủ đề "Cõi người dưng" - Câu chuyện dấn thân của nhà báo và đạo diễn, xoáy sâu vào quá trình tác nghiệp của nhà báo, ý nghĩa của quyển sách và việc chuyển thể tác phẩm cùng tên, có nhiều luận điểm khá thú vị không chỉ về sách mà còn về phim. Dịch giả Y Khương và nhà phê bình Lê Hồng Lâm, thông qua buổi trò chuyện này "truyền lửa" cho các bạn sinh viên về tinh thần sống hết mình, dù trong hoàn cảnh nào. 

NXB PHỤ NỮ VIỆT NAM

Các diễn giả chia sẻ với các bạn sinh viên "chìa khóa" để các bạn cùng đồng hành với thế giới đầy bụi bặm phong trần của Jessica Bruder. Đó là vấn đề về con người cuối thập niên 2000, khi cuộc Đại khủng hoảng kinh tế quét qua nước Mỹ, khiến hình thành nên một lớp người "toàn tòng" trên xe; chọn xe làm nhà, họ giải phóng mình khỏi những ràng buộc về nhà cửa, vật chất, cải tạo những chiếc xe cũ thành "nhà" và lên đường, tìm kiếm các công việc thời vụ để không trở thành gánh nặng cho người thân...

Tại sao Nomadland lại hấp dẫn đến thế? 

Từ góc độ một nhà phê bình phim, anh Lê Hồng Lâm gọi bản phim chuyển thể cùng tên của nữ đạo diễn Chloé Zhao như là một "case" (trường hợp) trong "poetic cinema" (điện ảnh đậm chất thơ) hay "slow cinema" (điện ảnh có tiết tấu chậm) - dòng phim kén khán giả, thử thách người xem vì tính nghệ thuật của nó và hơn thế, mời gọi các diễn giải không ngừng sau khi phim đã kết thúc. 

Cách đây không lâu, Lê Hồng Lâm có viết trên trang Facebook cá nhân về sự trỗi dậy của phim thị trường Việt qua trường hợp phim Nhà bà Nữ (Trấn Thành đạo diễn). Và mới đây, anh có chia sẻ về trường hợp phim Bên trong vỏ kén vàng (Phạm Thiên Ân đạo diễn). Anh cho rằng, "tạng" xem phim của người Việt thường chuộng sự giải trí, nhiều tình tiết, phim chạm quá sâu vào triết lý, suy tư nhiều thì họ dễ "buông". 

20TH CENTURY

Soi chiếu lại phim của Chloé Zhao, đây là tác phẩm cho thấy rất rõ điểm nhìn của nữ đạo diễn về một nhóm thiểu số ở xứ cờ hoa. Cõi người dưng là một "cõi" mà khi Chloé Zhao nhìn vào, cô dường như rất đồng cảm với họ (không phải thương hại), vì cô là một đạo diễn Trung Quốc, và cô lại là nữ giới. 

"Cõi người dưng" là một cõi rất người, vì tại nơi ấy, họ "tìm thấy bộ lạc của mình", tìm thấy những kẻ vì một tình thế bấp bênh phải dạt ra "rìa" xã hội. Nếu nhìn kỹ lại phim Nomadland và 2 phim trước của Chloé Zhao, Songs My Brothers Taught Me  - 2015 và The Rider - 2017 có thể thấy, sự quan tâm thường trực của Chloé Zhao dành cho cộng đồng những người da đỏ, dân du mục, tức nổi cộm lên trong phim của cô là những đường biên, về những đời sống mà sự đoái hoài của ta thường không quá thường xuyên. 

Nomadland đầy chất thơ, đòi hỏi phải xem thật chậm và kỹ. Bởi điện ảnh của Chloé Zhao là thứ điện ảnh giản lược hầu như tất cả các sự kiện, đẩy tối đa yếu tố tinh thần và mỹ hóa mọi thứ - dù là xù xì - qua từng khung hình đìu hiu hay lởm chởm đá, bụi... 

Trước khi chạm tay vào phim siêu anh hùng Eternals (2021), Chloé Zhao chỉ thực hiện những phim độc lập kinh phí thấp nhưng các tác phẩm đều để lại dấu ấn nhất định trong lòng người xem. 

Sự thành công phòng vé tạo "cú hích" cho phim độc lập

Khi hai diễn giả đang bàn về phim Nomadland và suy tư trong ý nghĩa của sách, có một bạn sinh viên hỏi một câu rất thú vị, rằng mọi người dường như lấy thành công phòng vé làm "chuẩn" để một phim hay hay không, tuy nhiên điều này có thể thiệt thòi đối với dòng phim nghệ thuật - độc lập, anh Lê Hồng Lâm có suy nghĩ gì về vấn đề này. 

Đây là câu hỏi rất đúng thời điểm, khi mà phim Việt đang "bùng nổ" với những dự án trăm tỉ, như Lật mặt 6 (Lý Hải chỉ đạo), Nhà bà Nữ và trước đó là Bố già (Trấn Thành - Vũ Ngọc Đãng chỉ đạo). 

HKFILM

Anh Lê Hồng Lâm khẳng định ngay: "Phim Việt đang khởi sắc". Vì bên cạnh những phim trăm tỉ trên, ở phim dự thi liên hoan phim quốc tế, trước đây ta có Ròm (Trần Thanh Huy chỉ đạo, chiếu năm 2019) ra mắt tại LHP quốc tế Busan, gần đây có Những đứa trẻ trong sương của Hà Lệ Diễm (vào top 15 phim dự tranh hạng mục Phim tài liệu xuất sắc tại giải Oscar 2022) và hồi tháng 5, phim Bên trong vỏ kén vàng của Phạm Thiên Ân đoạt giải Camera vàng tại LHP Cannes, một giải lớn. 

Anh nhận định, sự thành công ngoài phòng vé của các phim tạo "cú hích" để khán giả chú ý nhiều hơn đối với các phim độc lập, chất lượng. Mối quan hệ tương hỗ này là điều dễ hiểu, vì khán giả hay có thói quen "truyền tai" nhau những phim hay ngoài rạp. Đơn cử như phim Ròm, một tác phẩm sau 3 ngày chiếu ở rạp Việt hồi năm 2020 thu về 30 tỉ đồng, đối với phim độc lập thời điểm đó, là một kỷ lục chưa từng có. Sự thành công về doanh thu không chỉ là cú hích mà còn là sự ủng hộ tinh thần rất lớn đối với các nhà làm phim trẻ nhằm tạo nên những phim chất lượng.